W ostatnich latach wymagania dotyczące bezpieczeństwa informacji stały się jednym z kluczowych czynników branych pod uwagę przez biznes, administrację publiczną i organizacje międzynarodowe. Rosnąca liczba cyberzagrożeń oraz wymogi regulacyjne sprawiają, że firmy szukają sposobów na uporządkowanie, wdrożenie i utrzymanie procesów bezpieczeństwa. Jedną z najbardziej rozpoznawalnych i dojrzałych metod jest certyfikacja ISO/IEC 27001 - międzynarodowego standardu zarządzania bezpieczeństwem informacji.
Certyfikacja ISO 27001 często jest nieprawidłowo postrzegana jako “biurokracja i papierologia”, błędnie uważa się że jest ona przeznaczona tylko dla dużych korporacji czy też że nie daje realnych korzyści, a wdrożenie SZBI (Standardu Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji) jest kosztowne i trudne. Jednocześnie rynek coraz częściej oczekuje od partnerów dowodu, że bezpieczeństwo jest w danym miejscu rzeczywistym i konsekwentnie realizowanym procesem a nie jedynie deklaracją. W praktyce posiadanie tego certyfikatu staje się przewagą konkurencyjną, a czasem wręcz warunkiem wejścia do przetargu, partnerstwa czy współpracy.
Artykuł ma na celu wyjaśnienie, czym jest ISO 27001, jak wygląda proces certyfikacji, jak się do niego przygotować oraz dlaczego coraz więcej organizacji decyduje się na wdrożenie tego standardu.
Czym jest ISO/IEC 27001?
ISO/IEC 27001 to międzynarodowa norma określająca wymagania dla Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji (SZBI). Norma zawiera ramy organizacyjne i procesowe, które mają zapewnić następujące elementy:
- identyfikację i ocenę ryzyka,
- dobór adekwatnych zabezpieczeń,
- ciągłe doskonalenie,
- nadzór nad procesami i aktywami,
- spójne zarządzanie bezpieczeństwem w całej organizacji.
Standard nie wskazuje konkretnych technicznych rekomendacji ani nie podaje listy narzędzi, jakie należy wdrożyć. Podejście zastosowane w normie to: zidentyfikuj ryzyka, oceń je, zaprojektuj i utrzymuj adekwatne zabezpieczenia. Dzięki temu ISO 27001 pozwala na dobranie odpowiednich środków i działań w danej sytuacji i działa w każdego rodzaju organizacji - zarówno w kilkuosobowym startupie, jak i w globalnej korporacji z rozproszonymi zespołami.
Standard obejmuje podstawowe elementy organizacji, takiej jak:
- Kontekst organizacji - zrozumienie otoczenia, interesariuszy i zakresu działania.
- Przywództwo - aktywny udział zarządu, w szczególności w działaniach dotyczących bezpieczeństwa informacji.
- Planowanie - ocena ryzyka, cele zapewnienia bezpieczeństwa.
- Wsparcie - kompetencje, świadomość, dokumentacja.
- Operacje - realizacja procesów bezpieczeństwa.
- Ewaluacja - monitoring, audyty wewnętrzne, przegląd zarządzania.
- Doskonalenie - reagowanie na incydenty i ciągłe usprawnienia.
Czy warto mieć certyfikację wdrożenia standardu ISO 27001?
Posiadanie potwierdzenia w formie certyfikacji wdrożenia standardu ISO 27001 może przynieść firmie wiele korzyści.
Certyfikat ISO 27001 to jednoznaczny sygnał: „nasza organizacja poważnie traktuje bezpieczeństwo informacji”. Dla wielu klientów, zwłaszcza międzynarodowych, jest to wymóg wejścia do rozmów biznesowych. Operatorzy usług kluczowych, banki, ubezpieczyciele, administracja publiczna oraz firmy technologiczne coraz częściej oczekują certyfikatu od swoich dostawców. W praktyce może to oznaczać możliwość udziału w większej liczbie przetargów, skrócenie procesu due diligence, lepszą pozycję negocjacyjną, ograniczenie konieczności wypełniania długich kwestionariuszy bezpieczeństwa.
Dobrze wdrożony SZBI porządkuje zarządzanie dostępami, polityki i procedury związane z bezpieczeństwem informacji, nadzór nad aktywami, procesy zarządzania incydentami, kwestie związane z kompetencjami pracowników, zarządzanie usługami zewnętrznymi.
Rzetelne wdrożenie SZBI w firmę pozwala na realne usprawnienie organizacji, zmniejszenie liczby błędów związanych z bezpieczeństwem informacji, podnosi jakość usług i redukuje ryzyka operacyjne.
Ządzanie ryzykiem zamiast „gaszenia pożarów”
ISO 27001 wprowadza zasadę podejmowania decyzji dotyczących bezpieczeństwie w oparciu o ocenę ryzyka, a nie intuicji czy presji czasu. Pozwala to m.in. na lepsze określenie potrzeb budżetowych i zarządzanie nim. Dzięki spójnym i powtarzalnym decyzjom organizacja nie przepłaca za niepotrzebne rozwiązania, a kierownictwo ma pełną świadomość, jakie ryzyka akceptuje.
Dla każdego rodzaju firm, incydenty bezpieczeństwa są kosztowne. Zdarzenia takie jak przerwy w działaniu, utrata danych są związane m.in. z utratą przychodów, odpowiedzialnością prawną, koniecznością zgłoszenia naruszeń czy też szkodami reputacyjnymi. Uporządkowanie niektórych procesów, co jest wymogiem ISO 27001, pozwala na szybsze wykrywanie incydentów i skutecznie na nie reagować a przez to ograniczać skutki finansowe i prawne incydentów bezpieczeństwa.
Spełnienie wymagań regulacyjnych
Przy rosnąsnącej liczbie wymogów regulacyjnych, posiadanie certyfikacji ISO 27001 także pomaga spełnić niektóre z wymogów. Doskonale wpisuje się ono w wymagania: NIS2 i krajowych regulacji cyberbezpieczeństwa, przepisów i zasad RODO, branżowych standardów (np. PCI DSS) czy też wymogów audytorów i inwestorów. Certyfikat nie gwarantuje automatycznej zgodności z poszczególnymi przepisami, ale stanowi solidny fundament i punkt wyjścia do dalszych usprawnień w firmie i spełnienia poszczególnych wymagań.
Co tak naprawdę obejmuje ISO 27001?
Norma dotyczy wszystkich aspektów bezpieczeństwa informacji w danej organizacji, nie tylko tych związanych z systemami IT. To ważne, bo wiele organizacji błędnie zakłada, że jest to „ISO dla informatyków”. W praktyce standard obejmuje obszary związane z pracownikami organizacji (szkolenia, świadomość, uprawnienia), procesami (procedury, polityki, nadzór), technologią (zabezpieczenia systemów), fizycznych zasobów (dostęp do biura, sprzętu), dostawców (umowy, ocena i weryfikacja, SLA), usług chmurowych (ocena ryzyka, nadzór), danych klientów i partnerów. Fundamentem skuteczności standardu ISO 27001 jest spojrzenie na organizację holistycznie - jako na zespół współpracujących ze sobą elementów.
Jak wygląda przygotowanie do certyfikacji?
Proces wdrożenia ISO 27001 można podzielić na kilka etapów. Każdy z nich wymaga zaangażowania, ale zdecydowanie jest w pełni wykonalny również dla małych i średnich przedsiębiorstw.
1. Ustalenie zakresu i zyskanie zaangażowania zarządu
Przede wszystkim należy określić, co ma zostać objęte certyfikatem: cała organizacja czy tylko wybrana część (np. dział R&D, usługa, konkretna linia biznesowa). Warto podkreślić, że certyfikacja może być wykonana nie tylko na firmę jako taką, ale np. na konkretną usługę - wtedy zakres analizowanych zasobów, procedur i ryzyk odnosi się właśnie do tego zakresu.
Równolegle konieczne jest zapewnienie wsparcia kierownictwa organizacji - bez tego proces uzyskania certyfikacji nie będzie możliwy. SZBI wymaga realnego i bezpośredniego zaangażowania osób prowadzących daną firmę.
2. Analiza ryzyka i inwentaryzacja aktywów
Jest to główny element całego systemu. W praktyce oznacza on przeprowadzenie identyfikacji aktywów związanych z certyfikowanym obszarem - takich jak: systemy, dane, usługi, osoby czy lokalizacje. Następnie należy określić i przypisać do każdego z aktywów ich właścicieli - osoby odpowiedzialne za dany obszar. Kolejny krok to identyfikacja ryzyk i zagrożeń, opisanie ich i zdefiniowanie a także dokonanie oceny skutków (czyli określenie jak duży wpływ na firmę będzie miało wystąpienie danego ryzyka), a także jakie jest prawdopodobieństwo wystąpienia takiego zdarzenia. Dla każdego z określonych ryzyk powinno się określić działania zabezpieczające, a także czy ryzyko jest akceptowalne. Analiza ryzyka musi być regularnie aktualizowana i powinna stać się częścią kultury organizacyjnej.
3. Przygotowanie dokumentacji i polityk
Wymagana dokumentacja dla ISO 27001 obejmuje m.in.: politykę bezpieczeństwa, zasady nadawania i odbierania uprawnień, zasady klasyfikacji poziomu poufności informacji, procedury zarządzania incydentami, polityki backupów i ciągłości działania, rejestr aktywów, rejestr ryzyka, analizę zgodności z Załącznikiem A normy, deklarację stosowania. Co ważne, dokumenty te powinny zawierać praktyczne informacje, odzwierciedlające funkcjonowanie danej organizacji, dostosowane do konkretnych możliwości, a nie „pisane pod audyt”.
4. Wdrożenie środków technicznych i organizacyjnych
W tym etapie, na podstawie wcześniej zdefiniowanych ryzyk, opracowania sposobu ich adresowania oraz przygotowanych polityk i procedur, organizacja wdraża zabezpieczenia wynikające z analizy ryzyka. Ważne jest także aby uzupełnić braki techniczne, oddelegować poszczególne odpowiedzialności. Konieczne jest wprowadzenie cyklu szkoleń z zakresu bezpieczeństwa informacji i stałego podnoszenia świadomości pracowników, a przez to budowanie kultury bezpieczeństwa w firmie. Można powiedzieć, że to najbardziej intensywna i wymagające część procesu, gdzie konieczne jest współdziałanie i koordynacja wszystkich działów w firmie.
5. Audyt wewnętrzny
Audyt wewnętrzny ma za zadanie sprawdzić, czy dokumenty, procesy i praktyka faktycznie działają. Najlepiej, jeżeli jest on przeprowadzany przez - albo ze wsparciem - osoby na co dzień zaangażowanej w prace firmy tak, żeby zapewnić odpowiedni poziom informacji i szczegółowości, który pozwoli na wykrycie potencjalnych niezgodności ze standardem. Najczęściej niezgodności pojawiają się w obszarach takich jak: brak dowodów realizacji procesów, brak aktualizacji analizy ryzyka, niejasne role i odpowiedzialności, nieczytelne procedury czy też niespójne zarządzanie dostępami. Dobrze przeprowadzony audyt wewnętrzny jest kluczowy dla przygotowania się do audytu dokonywanego przez zewnętrzną jednostkę certyfikującą i pozwala na wprowadzenie korekt.
6. Przegląd zarządzania
Przed audytem co do zgodności ze standardem, zarząd firmy powinien dokonać formalnego przeglądu efektywności SZBI, zidentyfikowanych ryzyk, incydentów i działań korygujących, wskaźników bezpieczeństwa, potrzebnych zasobów do podjęcia kolejnych koniecznych działań w celu zapewnienia odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa informacji To jeden z kluczowych wymogów - audytor zawsze zwraca uwagę na świadomość co do istotności tego tematu i zaangażowanie kierownictwa.
7. Audyt certyfikacyjny
Przeprowadzenie audytu - weryfikacji i potwierdzenia spełnienia normy przez organizację, wykonywanego przez firmę i audytorów posiadających odpowiednie uprawnienia, pozwala na uzyskanie certyfikatu zgodności, którym następnie można się posługiwać jako potwierdzenie wdrożenia i stosowania SZBI w określonym zakresie. Audyt składa się zazwyczaj z dwóch etapów:
Etap 1 – przegląd dokumentacji
Audytor sprawdza, czy system jest kompletny i gotowy do oceny operacyjnej.
Etap 2 – audyt właściwy
Audytor przeprowadza rozmowy z pracownikami, sprawdza dowody realizacji procesów, weryfikuje działanie zabezpieczeń, ocenia zgodność z deklaracją stosowania, analizuje incydenty i działania korygujące.
Po uzyskaniu pozytywnego wyniku organizacja otrzymuje certyfikat zgodności na 3 lata, z obowiązkowymi audytami nadzoru co roku.
Podsumowanie
Aby wdrożenie SZBI było skuteczne, konieczne jest traktowanie tego projektu jako zadania dla całej organizacji, temat dotyczy każdego z działów i wymaga zaangażowania zarządu firmy. Nie można traktować przygotowania pod audyt jako “wygenerowania” pewnej ilości dokumentów - konieczne jest praktyczne wdrożenie odpowiednich procedur i zasad. Kluczowe są szkolenia i komunikacja dla członków zespołu - zarówno co do sposobu i celu funkcjonowania SZBI jak i w zakresie bezpieczeństwa informacji jako takiej. Ważne jest żeby mieć świadomość, że nie da się skopiować SZBI i przenieść go z innej firmy - każda organizacja ma własną specyfikę, sposób działania, ryzyka i własny kontekst - SZBI musi być przygotowane odpowiednio do tej konkretnej sytuacji. Audyty wewnętrzne, analizy ryzyka i regularne przeglądy zarządzania są obowiązkowe. Nie jest to projekt jednorazowy, ale ciągły.
ISO 27001 to praktyczne narzędzie do zarządzania bezpieczeństwem, dojrzały standard rozpoznawany globalnie i coraz częściej wymagany przez klientów, regulatorów i partnerów technologicznych. Certyfikacja to nie tylko formalny dowód zgodności, lecz również motywacja i wsparcie w uporządkowaniu procesów, lepszym zarządzaniu ryzykiem, podniesieniu świadomości pracowników. Uzyskanie potwierdzenia zgodności z audtyem pozwala na zwiększenie zaufania klientów, budowanie przewagi konkurencyjnej i bycie gotowym na rosnące wymagania rynku i regulacji.
Można powiedzieć, że dla wielu organizacji, zwłaszcza tych działających w sektorze technologicznym lub regulowanym ISO 27001 nie jest już opcjonalne, ale jest naturalnym krokiem w rozwoju firmy, szczególnie jeżeli istotne jest wykazanie zapewnienia odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa informacji.
